H ενδομητρίωση, τυπικά, σχετίζεται με πυελικό (στην περιοχή κάτω από την κοιλιά) πόνο. Για να εξετάσουμε περαιτέρω αυτό το δεδομένο, αξίζει να θυμηθούμε τους 3 τύπους της νόσου. Στα ενδομητρίωμα οωθήκης( οvarian endometriomas), πόνος συναντάται στο 80% των περιπτώσεων (1), ενώ η μεγάλη πλειονότητα των γυναικών με βαθιά διηθητική( εν τω βάθει) ενδομητρίωση παρουσιάζουν σοβαρό πόνο (1). Ωστόσο, στις επιφανειακές περιτοναϊκές βλάβες ( superficial peritoneal lesions, SUP), τα πράγματα είναι λιγότερο ξεκάθαρα. Πιθανώς να προκαλούν ήπιο πόνο σε 50% των γυναικών (1). Επίσης, να σημειωθεί πως δεν υπάρχει ξεκάθαρη συσχέτιση ανάμεσα στο στάδιο της νόσου (με βάση τα υπάρχοντα συστήματα ταξινόμησης) και το είδος ή βαρύτητα των συμπτωμάτων2.

Γιατί, όμως, η αινιγματική αυτή νόσος προκαλεί συχνά πόνο ( τουλάχιστον στις 2 από τις 3 μορφές της); Γενικά, ο πόνος μπορεί να είναι αλγαισθητικός (nociceptive, από ερεθισμό των περιφερικών υποδοχέων του πόνου), νευροπαθητικός (neuropathic, ως αποτέλεσμα βλάβης ή νόσου στο νευρικό σύστημα) ή ένας συνδυασμός των δύο, κι είναι πιθανό η νόσος να προκαλεί πόνο με ένα συνδυαμό των τριών παραπάνω μηχανισμών (3). Έχει αποδειχθεί πως η ενδομητρίωση σχετίζεται με αλλαγές στο κεντρικό και το περιφερικό νευρικό σύστημα, καθώς και την παρουσία ευαίσθητων νευρικών απολήξεων εντός των βλαβών (εστιών) της ενδομητρίωσης (4,5).

Ας ρίξουμε, όμως, μια ματιά στο ‘’μικρο-περιβάλλον’’ μιας εν τω βάθει βλάβης ενδομητρίωσης (είχαμε θίξει το ‘’μικρο-περιβάλλον,, στο άρθρο hyperlink). Σε μια τέτοια βλάβη, συμβαίνουν τα παρακάτω6: νευροαγγειογένεση (συντονισμένη ανάπτυξη νεύρων κι αγγείων ως αποτέλεσμα αυξημένων επιπέδων αυξητικών παραγόντων), νευροφλεγμονή κι υπερευαισθητοποίηση των νευρικών απολήξεων (από αυξημένα επίπεδα ουσιών που αποκαλούνται κυτοκίνες κι ισταμίνη) καθώς και παραλλαγμένη ‘’ανοσιακή επιτήρηση’’ (immune surveillance). Τα παραπάνω δημιουργούν ένα ‘’φαύλο κύκλο’’, στον οποίο σημαντικό ρόλο παίζουν και τα επίπεδα οιστραδιόλης (οιστρογόνο), αποστέλλοντας επώδυνα ερεθίσματα στο κεντρικό νευρικό σύστημα. Αλλά, όπως αναφέραμε παραπάνω, η ενδομητρίωση φαίνεται να προκαλεί αλλαγές και σε επίπεδο κεντρικού νευρικού συστήματος, το οποίο ευθύνεται για την τελική ΄΄ερμηνεία΄΄ των ερεθισμάτων αυτών ( και, συνεπώς, την τελική αίσθηση πόνου). Ως απόδειξη αυτού, οι ασθενείς με ενδομητρίωση παρουσιάζουν, γενικευμένα, αυξημένη αίσθηση του πόνου (7).

Είδαμε, λοιπόν, πως η αίσθηση πόνου στην ενδομητρίωση φαίνεται να σχετίζεται με πολύπλοκες αλλαγές τόσο στο περιφερικό αλλά και στο κεντρικό νευρικό σύστημα.

Αναφορές:

1. Koninckx PR,Meuleman C, Demeyere S, Lesaffre E, Cornillie FJ. Suggestive evidence that pelvic endometriosis is a progressive disease, whereas deeply infiltrating endometriosis is associated with pelvic pain. Fertil Steril 1991; 55:759–65.

2. Fauconnier A, Chapron C. Endometriosis and pelvic pain: epidemiological

evidence of the relationship and implications. Hum Reprod Update 2005; 11:595–606.

3. Vercellini P, Viganò P, Somigliana E, Fedele L. Endometriosis: pathogenesis and

treatment. 312 Nat Rev Endocrinol 2014;10:261–75.

4. Brawn J, Morotti M, Zondervan KT, Becker CM, Vincent K. Central changes

associated 317 with chronic pelvic pain and endometriosis. Hum Reprod Update

2014;20:737–47.

5. Morotti M, Vincent K, Brawn J, Zondervan KT, Becker CM. Peripheral changes in

endometriosis-associated 318 pain. Hum Reprod Update 2014; 20:717–36.

6.Morotti M, Vincent K, Becker CM. Mechanisms of pain in endometriosis. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol. 2017 Feb; 209:8-13.

7. As-Sanie S, Harris RE, Harte SE, Tu FF, Neshewat G, Clauw DJ. Increased pressure pain sensitivity in women with chronic pelvic pain. Obstet Gynecol. 2013 Nov;122(5):1047-1055.