Πολλά έχουν γραφτεί σχετικά με το αν οι ασθενείς με ενδομητρίωση έχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης άλλων νόσων.

Μια από αυτές είναι η αδενομύωση. Αδενομύωση είναι η νόσος στην οποία κύτταρα του ενδομητρίου (της εσωτερικής επένδυσης της μήτρας) βρίσκονται μέσα στο μυϊκό τοίχωμα της μήτρας (μυομήτριο). Αναγνωρίζονται 2 τύποι, ο διάχυτος κι ο εστιακός. Κάποιοι, μάλιστα, θεωρούν πως ενδομητρίωση κι αδενομύωση αποτελούν διαφορετικές εκφράσεις της ίδιας νόσου (1). Αν και μια σχέση ανάμεσα στις 2 νόσους μοιάζει πιθανή, κάτι τέτοιο δεν έχει αποδειχθεί επιστημονικά, ούτε έχει αποδειχθεί συσχέτιση ανάμεσα στον τύπο της ενδομητρίωσης και τον τύπο της αδενομύωσης (2).

Φαίνεται, επίσης, να υπάρχει μια συσχέτιση με το σύνδρομο χρόνιας κόπωσης (3), σύνδρομα χρόνιου πόνου (4), αγχώδεις διαταραχές και κατάθλιψη (5). Πιθανώς, οι γυναίκες με ενδομητρίωση να έχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης ημικρανίας (6), καθώς και ενδοκρινολογικών προβλημάτων (πχ. Θυρεοειδής αδένας) (7). Μια συστηματική ανασκόπηση και μετα-ανάλυση κατέδειξε πως υπάρχει συσχέτιση ανάμεσα στην ενδομητρίωση και διάφορα αυτοάνοσα νοσήματα (8), αν κι ο ακριβής μηχανισμός παραμένει άγνωστος . Ενδιαφέρον έχει το εύρημα μιας πρόσφατης μελέτης που συνδέει την ενδομητρίωση με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης εγκεφαλικού (9), αν κι είναι σημαντικό να θυμόμαστε πως οι απόλυτοι αριθμοί παραμένουν μικροί.

Γνωρίζουμε πως η ενδομητρίωση συχνά σχετίζεται με δυσπαρευνία (πόνο κατά τη σεξουαλική επαφή). Είναι, λοιπόν, αναμενόμενο η παρουσία της να επηρεάζει αρνητικά την ποιότητα της σεξουαλικής ζωής των ασθενών (10), αλλά και των ανδρών συντρόφων τους (11).

Σχετικά με τις νόσους που σχετίζονται με χρόνιο πόνο, κι αυτές (όπως κι η ενδομητρίωση), προκαλούν πόνο μέσα από αλλαγές σε περιφερικό επίπεδο όσο και κεντρικό νευρικό σύστημα. Θα αναφερθούμε στις παρακάτω:

Διάμεση Κυστίτιδα (Σύνδρομο Επώδυνης Ουροδόχου Κύστης) : Οι ασθενείς παρουσιάζουν συχνουρία (πηγαίνουν συχνά στην τουαλέτα για ούρηση) και πόνο στην περιοχή κάτω από τον ομφαλό (πύελος) όταν η ουροδόχος κύστη γεμίζει με ούρα (12). Και στις 2 νόσους, εμπλέκεται η φλεγμονή αλλά κι αλλαγές στην αντίληψη του πόνου σε επίπεδο κεντρικού νευρικού συστήματος.

Σύνδρομο Ευερέθιστου Εντέρου: Σχετίζεται με πόνο στην κοιλιά, φούσκωμα, διάρροια, δυσκοιλιότητα, ή εναλλαγή μεταξύ των δύο. Σε γυναίκες με ενδομητρίωση, τα ποσοστά ευερέθιστου εντέρου φτάνουν έως και 60% (13). Αλλαγές σε περιφερικό και κεντρικό νευρικό σύστημα πιθανόν να εμπλέκονται και στις 2 νόσους (14).

Κοιλιακή ή πυελική μυαλγία:

Πόνος στους μυς της κοιλιάς ή της πυέλου (κάτω από την κοιλιά), με αυξημένο μυϊκό τόνο και συσπάσεις (15). Είναι συνήθης στις γυναίκες με ενδομητρίωση (16). Δεν είναι ξεκάθαρο αν η ίδια η ενδομητρίωση προκαλεί τις αλλαγές σε μυϊκό επίπεδο ή αν αυτές οφείλονται στην υιοθέτηση συγκεκριμένων στάσεων που μειώνουν τον πόνο. Η συστηματική φυσιοθεραπεία μπορεί να παίξει βοηθητικό ρόλο σε αυτές τις περιπτώσεις (17).

Αιδιοδυνία:

Πόνος στην εξωτερική περιοχή των γεννητικών οργάνων, συχνά χωρίς ξεκάθαρη αιτιολογία (18). Αιδιοδυνία και ενδομητρίωση μπορεί να συνυπάρχουν έως και στο 11% των περιπτώσεων (19), με ένα συνδυασμό αλλαγών σε περιφερικό και κεντρικό επίπεδο. Η ενδομητρίωση του αιδοίου και του περινέου είναι σπάνια (20), εμφανίζεται συνήθως ως αποτέλεσμα τραυματισμού κατά τον κολπικό τοκετό και χρειάζεται υψηλή υποψία από το γιατρό που πραγματοποιεί την κλινική εξέταση.

Εν κατακλείδι, η ενδομητρίωση συχνά συνυπάρχει με άλλες νόσους, γεγονός που κάνει τη σωστή διάγνωση και θεραπεία ακόμη πιο δύσκολη υπόθεση. Είναι, όπως είδαμε κι αλλού, επιβεβλημένη η συνεργασία επαγγελματιών υγείας με διαφορετικές ειδικότητες με σκοπό τη σωστή αντιμετώπιση της νόσου.

Αναφορές:

1. Maruyama S, Imanaka S, Nagayasu M, Kimura M, Kobayashi H. Relationship between adenomyosis and endometriosis; Different phenotypes of a single disease? Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol. 2020 Oct;253:191-197.
2. Alborzi S, Askary E, Khorami F, Poordast T, Abdulwahid Hashim Alkhalidi B, Hamedi M, Alborzi S, Shahraki HR. A Detailed Study in Adenomyosis and Endometriosis: Evaluation of the Rate of Coexistence Between Uterine Adenomyosis and DIE According to Imaging and Histopathology Findings. Reprod Sci. 2021 Aug;28(8):2387-2397.
3. Boneva RS, Lin JM, Unger ER. Early menopause and other gynecologic risk indicators for chronic fatigue syndrome in women. Menopause. 2015 Aug;22(8):826-34.
4. Smorgick N, Marsh CA, As-Sanie S, Smith YR, Quint EH. Prevalence of pain syndromes, mood conditions, and asthma in adolescents and young women with endometriosis. J Pediatr Adolesc Gynecol. 2013 Jun;26(3):171-5.
5. Laganà AS, La Rosa VL, Rapisarda AMC, Valenti G, Sapia F, Chiofalo B, Rossetti D, Ban Frangež H, Vrtačnik Bokal E, Vitale SG. Anxiety and depression in patients with endometriosis: impact and management challenges. Int J Womens Health. 2017 May 16;9:323-330.
6. Tietjen GE, Bushnell CD, Herial NA, Utley C, White L, Hafeez F. Endometriosis is associated with prevalence of comorbid conditions in migraine. Headache. 2007 Jul-Aug;47(7):1069-78.
7. Gemmill JA, Stratton P, Cleary SD, Ballweg ML, Sinaii N. Cancers, infections, and endocrine diseases in women with endometriosis. Fertil Steril. 2010 Oct;94(5):1627-31.
8. Shigesi N, Kvaskoff M, Kirtley S, Feng Q, Fang H, Knight JC, Missmer SA, Rahmioglu N, Zondervan KT, Becker CM. The association between endometriosis and autoimmune diseases: a systematic review and meta-analysis. Hum Reprod Update. 2019 Jul 1;25(4):486-503. doi: 10.1093/humupd/dmz014. PMID: 31260048; PMCID: PMC6601386.
9. Farland LV, Degnan WJ 3rd, Bell ML, Kasner SE, Liberman AL, Shah DK, Rexrode KM, Missmer SA. Laparoscopically Confirmed Endometriosis and Risk of Incident Stroke: A Prospective Cohort Study. Stroke. 2022 Jul 21:101161STROKEAHA122039250. doi: 10.1161/STROKEAHA.122.039250. Epub ahead of print. PMID: 35861076.
10. Tirlapur SA, Kuhrt K, Chaliha C, Ball E, Meads C, Khan KS. The ‘evil twin syndrome’ in chronic pelvic pain: a systematic review of prevalence studies of bladder pain syndrome and endometriosis. Int J Surg. (2013) 11:233–7.
11. Ferrero S, Esposito F, Abbamonte LH, Anserini P, Remorgida V, Ragni N. Quality of sex life in women with endometriosis and deep dyspareunia. Fertil Steril. 2005 Mar;83(3):573-9. doi: 10.1016/j.fertnstert.2004.07.973. PMID: 15749483.
12. Hämmerli S, Kohl Schwartz AS, Geraedts K, Imesch P, Rauchfuss M, Wölfler MM, Haeberlin F, von Orelli S, Eberhard M, Imthurn B, Leeners B. Does Endometriosis Affect Sexual Activity and Satisfaction of the Man Partner? A Comparison of Partners From Women Diagnosed With Endometriosis and Controls. J Sex Med. 2018 Jun;15(6):853-865. doi: 10.1016/j.jsxm.2018.03.087. Epub 2018 Apr 26. PMID: 29706579.
13. Schomacker ML, Hansen KE, Ramlau-Hansen CH, Forman A. Is endometriosis associated with irritable bowel syndrome? A cross-sectional study. Eur J Obstetr Gynecol Reprod Biol. (2018) 231:65–9.
14. Wouters MM, Balemans D, Van Wanrooy S, Dooley J, Cibert-Goton V, Alpizar YA, et al. Histamine receptor H1-mediated sensitization of TRPV1 mediates visceral hypersensitivity and symptoms in patients with irritable bowel syndrome. Gastroenterology. (2016) 150:875–87.e9.
15. Frawley H, Shelly B, Morin M, Bernard S, Bø K, Digesu GA, et al. An International Continence Society (ICS) report on the terminology for pelvic floor muscle assessment. Neurourol Urodyn. (2021) 40:1217–60.
16. Phan VT, Stratton P, Tandon HK, Sinaii N, Aredo JV, Karp BI, et al. Widespread myofascial dysfunction and sensitisation in women with endometriosis-associated chronic pelvic pain: a cross-sectional study. Eur J Pain. (2021) 25:831–40.
17. Awad E, Ahmed HAH, Yousef A, Abbas R. Efficacy of exercise on pelvic pain and posture associated with endometriosis: within subject design. J Phys Ther Sci. 2017 Dec;29(12):2112-2115. doi: 10.1589/jpts.29.2112. Epub 2017 Dec 7. PMID: 29643586; PMCID: PMC5890212.
18. Bornstein J, Goldstein AT, Stockdale CK, Bergeron S, Pukall C, Zolnoun D, et al. 2015 ISSVD, ISSWSH, and IPPS consensus terminology and classification of persistent vulvar pain and vulvodynia. J Sex Med. (2016) 13:607–12.
19. Graziottin A, Murina F, Gambini D, Taraborrelli S, Gardella B, Campo M. Vulvar pain: the revealing scenario of leading comorbidities in 1183 cases. Eur J Obstetr Gynecol Reprod Biol. (2020) 252:50–5.
20. Maillard C, Cherif Alami Z, Squifflet JL, Luyckx M, Jadoul P, Thomas V, Wyns C. Diagnosis and Treatment of Vulvo-Perineal Endometriosis: A Systematic Review. Front Surg. 2021 May 11;8:637180. doi: 10.3389/fsurg.2021.637180. PMID: 34046423; PMCID: PMC8148344.