Η υποτροπή του ενδομητριώματος (σοκολατοειδής κύστη ωοθήκης) δεν είναι, δυστυχώς, ένα σπάνιο φαινόμενο. Είναι, λοιπόν, εύλογο το ερώτημα κατά πόσον ασθενείς με υποτροπιάζον ενδομητρίωμα είναι πιο πιθανό να εμφανίσουν και συνυπάρχουσες βλάβες διηθητικής ενδομητρίωσης. Η απάντηση σε αυτήν την ερώτηση έρχεται από μια πρόσφατη μελέτη 611 διαδοχικών ασθενών με πυελικό πόνο που υποβλήθηκαν σε χειρουργική αφαίρεση ενδομητριώματος (1). Η μελέτη βρήκε πως οι ασθενείς που χειρουργήθηκαν για υποτροπιάζον ενδομητρίωμα είχαν περισσότερες βλάβες διηθητικής ενδομητρίωσης και πιο εκτεταμένη νόσο, σε σύγκριση με εκείνες χωρίς προηγούμενο χειρουργείο για ενδομητρίωμα.

  Η παρουσία ή όχι εστιών διηθητικής ενδομητρίωσης είναι εξαιρετικά σημαντική πληροφορία για τον προγραμματισμό ενός χειρουργείου ενδομητρίωσης, τόσο για την ασθενή όσο και τον/την χειρουργό, μιας και είναι πιθανόν να επηρεάσει τόσο το χειρουργικό πλάνο όσο και την μετεγχειρητική αποκατάσταση. Είναι αλήθεια πως τα ενδομητριώματα, ειδικά σε ασθενείς με πυελικό πόνο, σπάνια είναι μεμονωμένα ευρήματα, και συνήθως συνυπάρχουν με άλλες εστίες ενδομητρίωσης. Ωστόσο, καταστάσεις όπως τα αμφοτερόπλευρα ενδομητριώματα ή τα ευμεγέθη ενδομητριώματα που καταλαμβάνουν μεγάλο τμήμα της πυέλου μπορούν να δυσκολέψουν σημαντικά την ερμηνεία των προ-εγχειρητικών, απεικονιστικών εξετάσεων, οδηγώντας στην ‘’μη διάγνωση’’ εστιών διηθητικής ενδομητρίωσης, όπως ενδομητρίωσης του εντέρου.

  Γνωρίζουμε πως η χειρουργική για υποτροπιάζον ενδομητρίωμα είναι τεχνικά απαιτητική, ακόμη και χωρίς την συνύπαρξη διηθητικής ενδομητρίωσης. Πέραν του τεχνικού κομματιού, επαναληπτικά χειρουργεία στις ωοθήκες μπορεί να προκαλέσουν σημαντική πτώση του ωοθηκικού αποθέματος, λόγω ανεπιθύμητου τραυματισμού του παρεγχύματος της ωοθήκης (2).

  Για να επιστρέψουμε στην μελέτη που προαναφέραμε (1), οι 611 ασθενείς χωρίστηκαν σε 2 ομάδες: Το 1ο^st γκρουπ αποτελούνταν από 124 ασθενείς που είχαν υποβληθεί σε αφαίρεση ενδομητριώματος (λαπαροσκοπικά ή με ανοικτό χειρουργείο).Το δεύτερο^nd γκρουπ αποτελούνταν από 487 ασθενείς χωρίς προηγούμενο χειρουργείο ενδομητριώματος. Οι συγγραφείς παρατήρησαν ότι οι ασθενείς που είχαν χειρουργηθεί για υποτροπιάζον ενδομητρίωμα είχαν πιο εκτεταμένη ενδομητρίωση, με περισσότερες βλάβες διηθητικής ενδομητρίωσης. Η μακρύτερη χρονική διάρκεια των συμπτωμάτων και η υπογονιμότητα σχετίστηκαν, επίσης, με βλάβες διηθητικής ενδομητρίωσης.

  Με βάση αυτό το εύρημα, μπορούμε να πούμε πως το προηγούμενο χειρουργείο για ενδομητρίωμα είναι ένας ανεξάρτητος δείκτης βαρύτητας της ενδομητρίωσης. Ο χρόνιος πυελικός πόνος σε γυναίκες με ενδομητρίωμα σχετίζεται στενά με την ύπαρξη εστιών διηθητικής ενδομητρίωσης.

  Αλλά πώς εξηγούνται τα ευρήματα αυτής της μελέτης (1); Άλλες μελέτες έχουν βρει πως το χειρουργείο αυτό καθ’ εαυτό μπορεί να ‘’προκαλέσει’’ την εμφάνιση εστιών ενδομητρίωσης. Θεωρητικά, η ρήξη ενός ενδομητριώματος και η διασπορά του σοκολατοειδούς περιεχομένου του μπορεί να οδηγήσει στην εμφύτευση μικρο-εστιών ενδομητρίωσης.

  Η πλήρης και ριζική αφαίρεση του ενδομητριώματος και όλων των συνυπαρχουσών εστιών ενδομητρίωσης κατά το πρώτο χειρουργείο, ίσως να μειώνει τον κίνδυνο υποτροπής. Από την άλλη, η λεπτομερής εκτίμηση των παραγόντων κινδύνου σε συνδυασμό με την ενδελεχή προ-εγχειρητική απεικόνιση μπορεί να αποκαλύψουν συνυπάρχουσες εστίες διηθητικής ενδομητρίωσης σε ασθενείς με σοκολατοειδή κύστη. Αυτή η γνώση είναι σημαντική για την οργάνωση μιας ασφαλούς και πλήρους αφαίρεσης όλων των ορατών εστιών ενδομητρίωσης.

Αναφορές:

1. Women operated for recurrent endometrioma exhibit more multiple deep infiltrating endometriosis lesions, Parpex et al., JEUD, 2023
2. Ferrero S, Scala C, Racca A, Calanni L, Remorgida V, Venturini PL, et al. Second surgery for recurrent unilateral endometriomas and impact on ovarian reserve: a case-control study. Fertil Steril 2015;103:1236–43, doi:http://dx.doi.org/10.1016/j. fertnstert.2015.01.032.