Η ενδομητρίωση είναι μια ΄΄ορμονοευαίσθητη΄΄ νόσος. H νόσος είναι ‘’εξαρτώμενη’’ από τα οιστρογόνα, καθώς παρατηρούνται αυξημένα επίπεδα οιστρογόνων αλλά κι αλλαγές στους υποδοχείς οιστρογόνων σε γυναίκες με ενδομητρίωση (1). Παρατηρείται , επίσης, ΄΄αντίσταση στην προγεστερόνη’’ ως αποτέλεσμα δυσλειτουργίας των υποδοχέων της (2). Πέραν της εξάρτησης από τα οιστρογόνα και της αντίστασης στην προγεστερόνη, ασθενείς με ενδομητρίωση εμφανίζουν υψηλότερα επίπεδα προφλεγμονωδών και χαμηλότερα επίπεδα αντιφλεγμονωδών κυτοκινών (3). Τα παραπάνω οδηγούν σε ένα υπερ-φλεγμονώδες ‘’μικρο-περιβάλλον’’.

Mε βάση τα παραπάνω, η φαρμακευτική αγωγή με χορήγηση ορμονών, αποτελεί την πρώτη γραμμή θεραπείας αλλά και χρήσιμη επιλογή σε μετεγχειρητικούς ασθενείς. Ωστόσο, η φαρμακευτική αγωγή έχει, προς το παρόν, αρκετά προβλήματα: Λειτουργεί μόνο σε ένα ποσοστό ασθενών (4), σχετίζεται με παρενέργειες (5), και λειτουργεί ως αντισύλληψη ( ενα πρόβλημα για όσες ασθενείς επιθυμούν άμεσα εγκυμοσύνη).

Αλλά κι η αποτελεσματικότητα της ριζικής χειρουργικής αφαίρεσης των εστιών ενδομητρίωσης (6-9), ίσως μπορεί να εξηγηθεί (τουλάχιστον εν μέρει) από τον ρόλο των ορμονών και του υπερ-φλεγμονώδους ‘’μικρο-περιβάλλοντος’’. Έχει αποδειχτεί πως η χειρουργική αφαίρεση εστιών ενδομητρίωσης προκαλλεί μετρήσιμη αλλαγή στα επίπεδα προφλεγμονωδών κυτοκινών (10).

Αφού μιλήσαμε για το ρόλο των οιστρογόνων στη νόσο, μπορούμε να συζητήσουμε για μια από τις πιο ελκυστικές θεωρίες. Σύμφωνα με την ‘’Oestrogen threshold theory’’ (11), κρατώντας τα επίπεδα οιστραδιόλης (Ε2, οιστρογόνο) σε επίπεδα μεταξύ 30-60 pg/mL, θα μπορούσαμε να επιτύχουμε έναν ‘’ικανοποιητικό συμβιβασμό’’ μεταξύ ελέγχου των συμπτωμάτων και ανεπιθύμητων ενεργειών από τα χαμηλά επίπεδα οιστρογόνων. Σε αυτή τη θεωρία βασίζεται κι η χρήση των πολλά υποσχόμενων, νέων φαρμάκων ( ανταγωνιστές GNRH)(12).

Αναφορές:

1. Chantalat E, Valera MC, Vaysse C, Noirrit E, Rusidze M, Weyl A, Vergriete K, Buscail E, Lluel P, Fontaine C, Arnal JF, Lenfant F. Estrogen Receptors and Endometriosis. Int J Mol Sci. 2020 Apr 17;21(8):2815.
2. Patel, B.G.; Rudnicki, M.; Yu, J.; Shu, Y.; Taylor, R.N. Progesterone resistance in endometriosis: Origins, consequences and interventions. Acta Obstet. Gynecol. Scand. 2017, 96, 623–632.
3. Gazvani R, Templeton A. Peritoneal environment, cytokines and angiogenesis in the pathophysiology of endometriosis. Reproduction. 2002; 123:217–226.
4. Donnez, J.; Dolmans, M.-M. GnRH Antagonists with or without Add-Back Therapy: A New Alternative in the Management of Endometriosis? Int. J. Mol. Sci. 2021, 22, 11342.
5. Millochau J.C., Abo C., Darwish B., Huet E., Dietrich G., Roman H. Continuous Amenorrhea May Be Insufficient to Stop the Progression of Colorectal Endometriosis. J. Minim. Invas. Gynecol. 2016;23:839–842.
6. Practice Committee of the American Society for Reproductive Medicine. Treatment of pelvic pain associated with endometriosis: A committee opinion. Fertil. Steril. 2014, 101, 927–935.
7. Dunselman, G.A.; Vermeulen, N.; Becker, C.; Calhaz-Jorge, C.; D’Hooghe, T.; De Bie, B.; Heikinheimo, O.; Horne, A.W.; Kiesel, L.; Nap, A.; et al. ESHRE guideline: Management of women with endometriosis. Hum. Reprod. 2014, 29, 400–412.
8. Leyland, N.; Casper, R.; Laberge, P.; Singh, S.S. Endometriosis: Diagnosis and management. J. Obstet. Gynecol. Can. 2010, 32, S1–S3.
9. Keckstein, J.; Becker, C.M.; Canis, M.; Feki, A.; Grimbizis, G.F.; Hummelshoj, L.; Nisolle, M.; Roman, H.; Saridogan, E.; Tanos, V. et al. Recommendations for the surgical treatment of endometriosis. Part 2: Deep endometriosis. Hum. Reprod. Open. 2020, 2020, hoaa002.
10. Monsanto SP, Edwards AK, Zhou J, Nagarkatti P, Nagarkatti M, Young SL, Lessey BA, Tayade C. Surgical removal of endometriotic lesions alters local and systemic proinflammatory cytokines in endometriosis patients. Fertil Steril. 2016 Apr;105(4):968-977.
11. Barbieri, R.L. Hormone treatment of endometriosis: The estrogen threshold hypothesis. Am. J. Obstet. Gynecol. 1992, 166, 740–745.
12. Donnez J, Dolmans MM. GnRH Antagonists with or without Add-Back Therapy: A New Alternative in the Management of Endometriosis? Int J Mol Sci. 2021 Oct 20;22(21):11342.